„Skrzypek na dachu” – w Białymstoku, na Rynku Kościuszki

W ramach obchodów 80. rocznicy powstania w getcie białostockim, 16 sierpnia 2023, na Rynku Kościuszki w Białymstoku, zostanie wystawiony „Skrzypek na dachu”. Spektakl przygotował i przedstawi Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie.

Przez dziewięć lat prapremierowa (z 1964 roku) inscenizacja teatralna musicalu „Skrzypek na dachu” nie schodziła z afisza na nowojorskim Broadway’u, osiągając liczbę ponad 3 tysięcy przedstawień.

„Skrzypek na dachu” zarówno swoją warstwą muzyczną, jak i tematem zawierającym humanistyczne przesłanie, podbił publiczność we wszystkich teatrach na obu półkulach. Przebojem o niespotykanym oddźwięku stała się jego filmowa wersja w reżyserii Normana Jewisona ze wspaniałą rolą Chaima Topola w roli Tewjego z choreografią Jerome’a Robbinsa.

Wspaniała muzyka Jerrego Bocka, liryczne, sentymentalne, z nutą filozoficznej refleksji i zadumy niekiedy ekspresyjne, a przy tym dowcipne teksty piosenek autorstwa Sheldona Harnicka, libretto Josepha Steina nasycone dramaturgiczną prostotą i harmonią ukazanych zdarzeń – wszystkie te walory zostały wsparte mistrzowską reżyserią Jerome’a Robbinsa, który był jednocześnie twórcą pełnej polotu choreografii tańców żydowskich zrealizowanych z niezwykłą finezją i ekspresją.

Za kanwę libretta posłużyła powieść Szolem Alchema „Dzieje Tewji Mleczarza”. Biedny mleczarz obarczony pięcioma córkami, które trzeba wydać za mąż i zapewnić posag, zaharowany od świtu do nocy, posiada jednak własną filozofię, osobiste rozumienie świata. Nie jest mędrcem, ale do każdej sentencji, którą zapamiętał, potrafi dodać coś od siebie, przedstawić indywidualny punkt widzenia. Emanuje człowieczeństwem, ujmuje wdziękiem prostoty, mądrą dobrocią, przyjaznym stosunkiem do wszystkich ludzi, nadzieją pomimo trudnego życia, komplikacji rodzinnych i antyżydowskich pogromów.

Ale, nie tylko temat ukazujący bezpowrotnie zaginiony już świat społeczności żydowskiej w Anatewce, zapadłej ukraińskiej wsi na początku wieku oraz postać ludowego bohatera przyczyniły się do światowego sukcesu musicalu. Ten wynika również, a może przede wszystkim z muzyki i piosenek, które zyskały gigantyczną popularność i stały się przebojami wszech czasów.

Polską wersję musicalu w Teatrze Żydowskim zrealizował w 2002 roku Jan Szurmiej, który wcześniej z niezwykłą maestrią wystawił ten musical w teatrach muzycznych Gdyni, Wrocławia, Łodzi i Kłajpedy (Litwa).

Jak napisała Marzena Dobosz w swojej recenzji „Skrzypka na dachu”:
“Inscenizacja Jana Szurmieja to taki teatr, do jakiego widzowie chcą wracać. Teatr pokazujący człowieka w jego małości i w jego wielkości, człowieka, który potrzebuje kochającej rodziny, wsparcia społeczności, w której wzrastał i swobód obywatelskich, żeby móc kultywować swoje tradycje. Człowieka, który może wszystko…”